Niedziela Palmowa

Święta wielkanocne są zwieńczeniem trwającego 40 dni Wielkiego Postu. Bezpośrednio poprzedza je Wielki Tydzień, do którego wstępem jest Niedziela Palmowa, w przeszłości zwana także kwietną lub wierzbną. W ten dzień wierni dzisiaj przynoszą z reguły gotowe palemki, niegdyś przynosili natomiast ozdobione kwiatami, mchem czy ziołami gałązki wierzbowe, bukszpanu, malin czy porzeczek, którymi po poświęceniu bito symbolicznie domowników, aby zapewnić im szczęście przez cały rok.

Topienie Judasza

Kolejną tradycją, która wiązała się z oczekiwaniem na Wielką Niedzielę, było tzw. topienie Judasza, zwyczaj już dzisiaj zapomniany, związany z obchodami Wielkiej Środy. Tego dnia topiono w jeziorze czy rzece kukłę Judasza, wleczoną uprzednio po całej okolicy na łańcuchach i okładanej kijami przez przypadkowych gapiów. Wymierzano w ten sposób sprawiedliwość na tym, który zdradził Jezusa.

Pogrzeb żuru i wieszanie śledzia

Kolejnymi zwyczajami związanymi ze świętami wielkanocnymi są pogrzeb żuru oraz wieszanie śledzia. Zarówno żur, jak i śledź to symbole Wielkiego Postu, spożywane niegdyś w czasie rygorystycznie przestrzeganego czasu pokuty i umartwienia. Nic więc dziwnego, że kiedy kończył się post, wylewano sagany żuru na ulice czy z satysfakcją przybijano śledzia do drzewa, karając go za to, iż przez kilka ostatnich tygodni wyganiał z jadłospisu mięso.

Świąteczne porządki

Przed świętami wielkanocnymi, tak jak zresztą i przed innymi wielkimi uroczystościami, przeprowadzano wielkie porządki. Ich głównym celem było nie tylko uprzątnięcie obejścia, ale także symboliczne usuniecie z domów, a przez to i z serc, wszystkiego, co złe, niepotrzebne, brudne i przynoszące choroby duszy. Obecnie również sprzątamy domy przed świętami wielkanocnymi, jednak głównym celem tych działań jest przede wszystkim uporządkowanie pomieszczeń, które niewiele ma wspólnego ze „sprzątaniem serca”.

Malowanie jaj

Jednym z tradycyjnych polskich zwyczajów wielkanocnych jest także malowanie jajek, które jednak – o czym nie każdy wie – nie narodziło się w naszym kraju.

Świecenie pokarmów

W Wielką Sobotę święcono koszyczek z pokarmami (tzw. Święconka wielkanocna), w którym znajdować się musiały obowiązkowo:

• baranek jako symbol Zmartwychwstałego Chrystusa,
• mięso i wędliny jako symbol zakończenia okresu postu,
• chrzan jako zwiastun, że gorycz męki Chrystusa została zwyciężona przez słodycz,
• jajka jako symbol narodzenia,
• masło jako oznaka dobrobytu.

Z obchodami Wielkiej Soboty wiązał się jeszcze jeden zwyczaj - tylko dla dziewczyn. Wierzono, że jeżeli dziewczęta umyły sobie twarz w wodzie, w której gotowano jajka do koszyka wielkanocnego, znikną wszystkie niedostatni ich urody. W Wielką Niedzielę natomiast od rana strzały petard oraz dźwięk dzwonów miały na celu obudzenie śpiących w Tatrach rycerzy oraz poruszenie zatwardziałych serc grzeszników.